1. SOĞUK SU HAZIRLAMA (CHİLLER) GRUBU MONTAJ YERİNİ HAZIRLAMA

1.1. Chiller Uygulamasının Gerekli Olduğu Durumlar

Endüstride soğuk su ihtiyacı özellikle, plastik üretim tesislerinde 10–12 ° C su çıkısı olması gereken enjeksiyon kalıplarının ve işlem yapılmış malın soğutulmasında, ayakkabı taban imalatında, kozmetik ve sabun üretim tesislerinde gerekmektedir. Ciklet, çikolata ve şekerleme üretim hattında, her türlü soğutma ve iklimlendirme sağlayan endüstriyel tip uygulamalarda, soğuk su hazırlama (chiller) sistemlerine ihtiyaç duyulur.

Endüstriyel işlerde; kalıp şartlandırılması, özellikle ürün kalitesi açısından önemlidir. Malzemenin özelliklerine göre kalıpların belirli sıcaklık değerleri arasında tutulması gerekir. Bu ihtiyacı karşılamak amacıyla işletmelerde kullanılan su kuleleri sabit su ısısı sağlamada yetersiz kalır.

Soğutma su kulelerinde, suyun buharlaşması sırasında gerçekleşen ısı transferi sayesinde sağlanır. Bu sebeple ortam yaş termometre sıcaklığının gereken soğutma suyu sıcaklığından yüksek olduğu zamanlarda, su kuleleri soğutma ihtiyacını karşılayamadıkları için, kalıp soğutmada chiller gruplarının kullanılmasını gerekli kılar

Bununla beraber su kulesi kullanılan işletmelerde soğutma suyu ısısının, ortam ısısına bağlı değişkenlik göstermesi, ürün üzerinde ciddî kusurlara yol açar.

1.1.1. Ticari Alanda Soğutma İhtiyacı

Plastik sektörü, soğutma ihtiyacı en fazla olan alanlardan biridir. Gerek kalıpların ve gerekse makine yağının alışılagelmiş uygulamalarla soğutulması, işletme ve bakım maliyetlerinin yükselmesine sebep olmaktadır. Bu nedenle, kullanılacak yöntemin dikkatli seçilmesi gerekmektedir. Kalıpların yeteri kadar soğutulamaması, ürün kalitesini doğrudan etkilemektedir. Ayrıca, kalıptan elde edilecek birim ürün başına geçen sürenin artmasına neden olmaktadır. Bu ise üretim kapasitesinde düşüş demektir. Makinelerdeki aşınmanın azaltılması ve verimli bir çalışma için yağın da soğutulması önem taşımaktadır.

Resim 1. 1: Boru ve kovan (shell and tube) tipi eşanjör

Chiller kalıp suyu ve yağın soğutulması için kullanılabilir. Yağın soğutulması amacıyla daha yüksek sıcaklıkta su yeterli olacağından, arada bir eşanjör kullanmak ya da yüksek sıcaklıklara da su sağlayabilen endüstriyel tip chiller grupları tercih edilmektedir.

Evaporatör (buharlaştırıcı), boru – kovan tipidir. Bazı uygulamalarda plakalı eşanjör de kullanılabilmektedir.

Evaporatörde boruların içinde basıncı genleşme valfi tarafından düşürülmüş sıvı soğutucu akışkanlar (R22, R407C, vb.) dolaşırken, kovan ve boru demetleri arasındaki bölgede ise işlemden dönen nispeten sıcak su yer almaktadır. Soğutucu akışkan, suyun ısısını alarak buharlaşır ve kompresör tarafından emilir. Soğuyan su ise sirkülasyon pompaları vasıtasıyla kalıp veya yağ eşanjörüne iletilir. Kompresör tarafından basınç ve sıcaklığı yoğunlaşma basınç ve sıcaklığına yükseltilen soğutucu akışkan kondensere (yoğunlaştırıcı) gönderilir.

Su soğutma grupları, kullanılan kondenser tipine göre hava ve su soğutmalı olmak üzere ikiye ayrılır.

1.1.2. Hava Soğutmalı Gruplar

Kondenserde kanatlı boru tip eşanjör kullanılmaktadır. Bakır boru üzerine yerleştirilmiş alüminyum kanatlar ısı transferini (ısı transfer yüzey alanını) arttırmak amacıyla kullanılmaktadırlar. Boruların içinde dolaşan basıncı ve sıcaklığı yüksek buhar halindeki soğutucu akışkan ısısının büyük bölümünü radyal ya da aksiyal fanlarla üzerinden geçirilen dış ortam havasına vererek yoğuşur.

Resim 1. 2: Hava soğutmalı kondenserli grup

Hava soğutmalı grupların tercih edildiği bazı durumları şöyle sıralayabiliriz:

Ø Su bulunma imkânlarının kısıtlı olması veya suyun çok pahalı elde edildiği

yerler.

Ø Bölgenin çok soğuk olması, gece/gündüz sıcaklık farklılıklarından dolayı don tehlikesinin ortaya çıktığı yerler.

Ø Kışın soğutma grubunun çalışma zorunluluğunun olduğu yerler.

Ø İşletmenin küçük olması ve dolayısıyla işletmeci personelin çok az sayıda istihdam edildiği yerler.

Ø Elektrik giderlerindeki artışın çok önemli olmadığı yerler, küçük kapasiteli

cihazlar.

Ø Yer kısıtlaması nedeniyle bir makine dairesinin oluşturulamadığı ve grubun dışarı konulma zorunda olduğu yerler.

Ø Kuru ve yaş termometre dizayn sıcaklıklarının düşük olduğu yerler.

1.1.3. Su Soğutmalı Gruplar

Kondenseri boru ve kovan tipidir. Boruların içinde soğutma kulesinden dönen su dolaşmakta olup, kovan ile boru demetleri arasındaki bölgede ise basıncı ve sıcaklığı yüksek buhar hâldeki soğutucu akışkan bulunmaktadır.

Soğutucu akışkan ısısını suya verip yoğunlaşarak genleşme valfine giderken, ısınan su da tekrar soğutulmak üzere kuleye doğru yol alır. Görüleceği üzere, bu tip gruplarda su soğutma kulesi de kullanmak gerekmektedir. Dolayısıyla, kule kullanımıyla ortaya çıkan olumsuzluklar bu tip gruplar için de geçerlidir. Aynı zamanda, geçiş mevsimlerinde ve dış

hava sıcaklığının düşük seyrettiği dönemlerde, yoğunlaşma basıncının muhafazası için gerekli otomasyonun yapılması da gerekmektedir.

Şekil 1.1: Su soğutmalı chiller grubu devresi

1.2. Chiller Montaj Kuralları

Soğuk su üreticisinin montajına başlanmadan önce yapılacak işlemler:

Ø Montaj yerinin tespiti

Ø Kurulacak tesis için gerekli izin ve onaylar

Ø Projelendirme aşaması

1.2.1. Makine Dairesinin Hazırlanması

Ø Makine dairesinin düzenlenmesinde aşağıda belirtilen hususlarda tesis DIN 8975’e uygun olacaktır.

Ø Bir soğutma sisteminde belirli bir hacimde, belirli şartlarda, belirli soğutucu akışkandan ne miktarda bulunabileceği;

Ø Kompresör dairesi ebatları; kapı ve pencere ebatları, nitelikleri;

Ø Cebri sirkülasyonlu havalandırma yapılırsa, havalandırma havası miktarının tayini ve havalandırmada göz önünde tutulacak esaslar;

Ø Yangından korunma;

Ø Tehlike anında kullanılmak üzere bir haricî şalter yapılması;

Ø Makine dairesine bitişik hacimler ve makinelerin kurulacağı hacim ve yapımı.

1.2.1.1. Kaidenin Yerini Hazırlama

Chiller grubunun montajının yapılacağı yerin tespit edilmesinden sonra, yapılacak üç tane işlem vardır. Bunlar; titreşim, ısı ve ses yalıtımıdır.

Şekil 1. 2: Titreşim dağılımı

1.2.1.2. İzolasyonun Sağlanması

Sistemde bulunan kompresör ve pompaların çalışma esnasında çıkarttığı titreşim, duruş ve kalkışlarındaki vuruntu nedeni ile ortaya çıkan gürültü. Ayrıca kış aylarında sistemin içerisindeki su ya da yağın donması, soğutucu akışkanın ortam ısısından olumsuz etkilenmesi gibi sebeplerden ötürü chiller grubunun montajının yapılacağı alanın izole edilmesi şarttır.

1.2.1.3.Kaide Yerinin Tesviye Edilmesi

Chiller grubunun oturtulacağı kaidenin konacağı zemin düzgün olmayabilir. Bu ise, cihazın çalışmasında aksaklıklar meydana getirebilir. Örneğin, soğutma sistemi içerisindeki soğutucu akışkanın ve yağın bir yerde toplanması gibi.

Zemini su terazisi ile kontrol ettikten sonra gerekiyorsa beton dökülmelidir. Dökülen betonun ağırlığı, taşıyacağı cihazın ağırlığının iki ya da üç katına eşit olmalıdır.

Şekil 1. 3: Toprağa oturan döşemede yalıtım ve titreşim yalıtımlı kaide detayı

Kullanılacak olan kaidenin çelik yapıdan ibaret olması durumunda, betonun dökülmesi sırasında çelik yapılı kaidenin tespiti için gerekli saplamaların betonun denk gelecek yerlerine konması gerekir. Atık su gideri için gerekli drenaj tesisatında kullanılacak boru ve yer süzgeci gibi malzemelerinde projeye uygun betonun içerisine konması sonraki işlemlerde işimizi kolaylaştırır.

1.2.1.4. Drenaj Bağlantıları

Özellikle su soğutmalı kondenserli su soğutma gruplarında, atık su, yağ vb. sıvıların cihazdan uzaklaştırılması lazımdır. Cihazda korozyon, elektrik aksamında oluşabilecek tehlike göz önüne alınarak, kaidenin olduğu yere drenaj sisteminin yapılması gereklidir.

Drenaj sistemi borularındaki sıvının basınç oluşturmaması nedeni ile çelik boru kullanılmasına gerek yoktur. Maliyette hesaba katılarak PVC boru döşenmesi ideal bir yöntemdir. Drenaj, kaidenin üzerinde bir toplama kabı ve bu bağlanan yer süzgeci ile oluşturulabilir. PVC bağlantısı yapılır. Kaidenin etrafına açılan kanal ve kanalın üzerine döşenecek ızgara ile de PVC bağlantısı yapılarak drenaj sağlanabilir.

Şekil 1. 4: Yalıtılmış beton üzerinde drenaj

1.2.2. Proje Aşamaları

Ø Mekanik tesisatlar için yapılan projelerin hayata geçirilebilmesi için çeşitli kurumlardan yapılabilir onayı alması gereklidir. Bu kurumlar proje konularına göre değişiklik gösterebilir. Örneğin, şehir içinde bir iş merkezi ya da otel yapılmak isteniyorsa, projesi ilgili mimar ve mühendisler odaları ile belediye tarafından kontrol edilerek onaylanmalıdır. Bu onaylar alındıktan sonra tesise yapım ruhsatı verilir.

Resim 1. 3: Makine dairesindeki durumu

Ø Öneri raporu tasarımın başlangıç safhası olup mimarın ve işverenin düşüncelerini destekleyecek şekilde tesiste uygulanacak tesisat şekli ve yapılabilirliği hususunda bilgiler içerir. Yapı ve tesisler için çözüm şekilleri, tesisat çeşitleri, işletme ve aşınma payı masrafları dikkate alınarak yapılacak karşılaştırma ve verimlilik hesaplarına dayanan ekonomik ve teknik etütler, tesislerin ilke ve sistemleri üzerindeki öneriler, kroki, şema ve hesaplarla belirten rapordur.

Resim 1. 4: Kaide üzerine montaj

Ø Uygulama ön projesi öneri raporunda belirtilen esaslara göre, mimar ve işverence de kabul edilmiş fikir ve düşünceler ışığında tesisatın mimari planlar üzerinde ifade edilişidir. Bu proje de boru ve kanalların geçiş yerleri, yaklaşık boru ölçüleri, makine ve cihazların yerleşme şekilleri ile proje hesaplarının yöntemi ve dökümü verilir. Proje ölçeği 1/100 'dür. Uygulama projesi ise, öneri raporu ve ön proje ile birlikte ana temelleri oluşturulmuş işin, mimari uygulama projesi üzerinde ifade edilmesi ve teknik hesaplarının yapılması safhasıdır. Tüm hesaplar, planlar ve kolon şemalarını kapsar. Uygulama projesinin ölçeği ise 1/50 'dir.

Şekil 1. 5: Sistemde eşanjör yerleşimi

Ø Detaylar Uygulama projesi akabinde detaylandırma işleri de yapılır. Tesisatın yoğun olduğu hacimlerde 1/20 ve 1/10 ölçekli plan, kesit ve görünümleri ile yalıtım detayları, yalıtımlı ve yalıtımsız kanal kesitleri, boru askı ve genleşme elemanı detayları, kullanılan cihaz ve makinelerin bağlantı şemaları için gerekli 1/10, 1/5 ve 1/1 gibi uygun ölçekli detay projeleri hazırlanır.

Şekil 1. 6: Cihazın teknik çizimleri

Şekil 1. 7: Cihazın ölçülerinin gösterilmesi

1.3. Katalog Bilgileri

Üretici firmanın, imal ettiği su soğutma grubunun, kullanıcı ya da montaj ekibi tarafından tanınması. Montajı sırasında dikkat edilmesi lazım olanlar, çalıştırılması, servis ve bakım hizmetlerinin sağlıklı ve bilinçli bir şekilde yapılması vb. gibi durumlardan dolayı cihaz hakkında katalog bilgilerine ihtiyaç duyulur.

Katalogda yer alanlar şunlardır:

Ø Cihaz ölçüleri

Ø Cihaz ağırlığı

Ø Taşıma noktaları

Ø Elektriksel bağlantılar

Ø Gerekli yardımcı araç, takım vb.

1.3.1. Cihaza Ait Etiket Ve Katalog Bilgileri

Cihazın hangi amaçlar için kullanılabileceği belirtilmedir. Su soğutma gruplarının genel anlamda tümü soğuk su üreticisi olmasına rağmen kullanım alanına göre farklılıklar gösterir. Yapısında bulunan kompresörün tipi, kondenser ve evaporatörün seçimi, su pompasının çalışma şartları, soğutulması istenilen malzemenin durumuna göre kullanılacak aksesuarlar, cihaza yapılacak müdahale ve kumandaların hangi şartlarda gerçekleşeceği farklılıkları ortaya çıkarmaktadır.

Resim 1. 5: Paket tip chiller grubu

Cihazın imalat aşamaları, kullanılan her devre parçasının ne amaçla kullanıldığı, neden o parçanın tercih edildiği izah edilmelidir. Kullanılan ana elemanlar hakkında kısa bilgiler verilmelidir. Örneğin kompresörün pistonlu, vidalı, scroll, merkezkaç ya da eksantrik olduğu belirtilmelidir. Kondenserin hava soğutmalı mı, su soğutmalı mı ya da evaporatif mi olduğu, yapısının nasıl olduğu açıklanmalıdır. Evaporatörün, kompresörün ya da kondenserin kaç tane kullanıldığı, amacı, genleşme valfi, drayer-filtre, gözetleme camı, emniyet ventili, su akış kontrol otomatiği, alçak yüksek basınç presostatı, soğutma valfleri belirtilmelidir. Kontrol sistemi ve elektrik kumanda panosunda kullanılan kablo, sigorta, şalter, arıza ve çalışma lambaları, varsa dijital ekranların işlevleri açıklanmalı ve elektrik devre şemaları bulunmalıdır. Şebeke geriliminin özellikleri (faz adedi, voltaj, frekans) vurgulanmalıdır.

Cihazı oluşturan gövde ve ana elemanlara ısı, korozyon, ses ve dayanıklılık açısından ne gibi işlemler yapıldığı, nasıl korunduğu, yalıtım malzemelerinin özellikleri belirtilmelidir.

Kullanılan tüm malzemelerin standartlara uygunluğu ve bu standartların ad ve numaraları açıklanmalıdır. Ayrıca cihaza sonradan ekleme yapılıp yapılamayacağı da bu tanımın içerisinde belirtilmelidir.

Servis ve bakım hizmetlerinin, cihazın hangi noktalarına uygulanması gerektiği ve bakım periyotları hakkında açık bilgi verilmelidir. Cihaz üzerinde yapılan tüm testler ve sonuçları yazılmalıdır.

1.3.2. Teknik Özellikleri

Ana parçaların tablo halinde verilen kimlik bilgileri ve cihazın genel özellikleridir.

Ø Kapasite: Cihazın kW ya da kcal/ h olarak soğutma kapasitesi

Ø Kompresör adedi: Sistemde kullanılan kompresör adedi

Ø Kompresör gücü: Kullanılacak olan soğutucu akışkana göre (R-22, R-407c vb.) kW cinsinden gücü

Ø Fan adedi x çekilen güç: Cihazda kullanılan fanların adedi, bunların harcadıkları kW cinsinden enerji miktarı

Ø Toplam hava debisi: Kondenser üzerinden fanlar yardımıyla saniyede kaç metreküp havanın geçtiği

Ø Su debisi: Belirtilen su giriş, çıkış ve dış hava sıcaklığına ve kullanılan soğutucu akışkana göre bir saatte cihazdan geçen suyun metreküp cinsinden debisi

Ø Soğutma devre sayısı: Sistemin ihtiyacına göre kompresör, kondenser, evaporatör grubu olarak kaç tane soğutma devresi olduğu

Ø Soğutucu gaz miktarı: Seçilen soğutucu akışkana göre sistemde kaç kg gaz kullanıldığı

Ø Yağ miktarı: Kompresörde kullanılacak olan yağın kaç litre olduğu

Ø Cihaz ses seviyesi: Çalışması esnasında cihazın ortaya çıkarttığı gürültünün dB cinsinden büyüklüğü

Ø İşletme ağırlığı: Cihazın montajı sırasında yapılacak olan kaide ve bulunacağı yerin zemin etüdü için gerekli olan kg cinsinden ağırlığı

Ø Evaporatör su hacmi: Evaporatörün litre cinsinden kapasitesi

Ø Kondenser yüzeyi: Dışarıya verilen ısı miktarı yönünden metrekare cinsinden kondenser toplam yüzeyi

Ø Su tarafı basınç kaybı: Evaporatör eşanjörünün kPa cinsinden basınç kaybı

Ø Pompa gücü: kW cinsinden pompanın gücü

Ø Genleşme kabı hacmi: Mevcut ise genleşme kabının kaç litre olduğu

Ø Su deposu hacmi: Soğutulacak olan suyun tutulduğu deponun kaç litre olduğu

Aşağıdaki tabloda bir soğuk su üreticisinin teknik özellikleri verilmiştir.

Cihaz tipi		A	B
Nominal Kapasite (KW)	R–22	127,8	1758
Nominal Kapasite (KW)	R-407c	124,1	1721,4
Kompresör Adedi		1	2
Nominal Kompresör Gücü (KW)	R–22	31,2	390,2
Nominal Kompresör Gücü (KW)	R-407c	29,7	374,6
Kapasite Kontrol		3 kademe veya sürekli	4 kademe veya sürekli
Nominal Evaporatör Su Debisi (m³/h)	R–22	21,98	302,03
Nominal Evaporatör Su Debisi (m³/h)	R-407c	21,34	296,08
Nominal Kondenser Su Debisi (m³/h)		25,6	263,6
Soğutma Devre Sayısı		1	2
Soğutucu Gaz Miktarı (Kg)	R–22	38	452
Soğutucu Gaz Miktarı (Kg)	R-407c	35	424
Yağ Miktarı (lt)		9	70
Cihaz Ses Seviyesi (dB)		54	70
İşletme Ağırlığı (Kg)		991	8935

Tablo 1. 1: Soğuk su hazırlama grubu teknik özellikleri

1.3.3. Kapasite Tablosu

Cihazın; su çıkış sıcaklığı, kondensere giren havanın sıcaklığına göre soğutma kapasitesi ve kompresör mil gücünün bulunabileceği, kapasite tablosu aşağıda verilen tabloda gösterilmiştir.

Cihaz tipi	Su çıkışı °C	Kondensere hava giriş sıcaklığı
		30 °C		32 ° C		34 ° C		36 ° C		38 ° C		40 ° C		42 ° C		44 ° C
		Q	No	Q	No	Q	No	Q	No	Q	No	Q	No	Q	No	Q	No
A	6	115,7	34	112,5	35,3	109,2	36,6	105,9	37,9	102,4	39,3	98,9	40,7	95,1	42,1	91,2	43,5
	7	120	34,2	116,8	35,5	113,4	36,8	110	38,2	106,5	39,6	102,9	41	99,2	42,4	95,2	43,8
	8	124,5	34,4	121,1	35,7	117,7	37,1	114,3	38,4	110,7	39,8	107,1	41,3	103,3	42,7	99,3	44,2
	9	129	34,7	125,6	36	122,1	37,3	118,6	38,7	115	40,1	111,3	41,5	107,4	43	103,4	44,5
	10	133,7	34,9	130,2	36,2	126,7	37,5	123	38,9	119,4	40,3	115,6	41,8	111,7	43,3	107,6	44,8
B	6	477,4	125,8	462,8	130,5	447,6	135,3	432,2	140,4	416,3	145,5	399,9	150,8	383,1	156,3	365,8	161,8
	7	496,1	126,7	481,2	131,3	465,8	136,2	450	141,3	433,8	146,5	417,2	151,9	400,1	157,4	382,5	163
	8	515,3	127,6	500,1	132,2	484,3	137,1	468,3	142,2	451,8	147,5	434,8	152,9	417,4	158,5	399,6	164,2
	9	534,9	128,5	519,4	133,2	503,4	138,1	487	143,2	470,1	148,5	452,9	153,9	435,2	159,6	417	165,3
	10	555,1	129,5	539,3	134,2	522,9	139,1	506,1	144,2	489	149,5	471,4	155	453,4	160,7	434,9	166,5

Q = Soğutma kapasitesi No=Kompresör mil gücü

Tablo 1. 2: Kapasite tablosu

1. Ana gövde 14.Su ayar vanası

2. Kompresör 15.Absorber

3. Soğutucu 16.Likit tankı

4. Kondenser 17.Elektronik kontrol paneli

5. Fan ve motoru 18.Su akış kontrol otomatiği

6. Elektrik kumanda panosu 19.Su pompası

7. Drayer-filtre 20.Çek valf

8. Gözetleme camı 21.Su vanası

9. Selenoid valf 22.Soğuk su tankı

10. Genleşme valfi 23.Su besleme şamandırası

11. Soğutma vanası 24.Seviye göstergesi, su taşma 12.Alçak-yüksek basınç presostatı ve su boşaltma düzeneği

13.Kondenser basınç kumanda otomatiği 25.Isıtıcı ve termostatı

Şekil 1. 10: Chiller soğutma devresi

2. SERVİS VE BAKIM HİZMETLERİ İÇİN GEREKLİ ALANLARI BELİRLEME

2.1. Chiller Grubu Fonksiyonel Yapısı ve Çalışma Prensibi

Chiller; endüstriyel alanda su, yağ veya mamulün soğutulmasında. merkezi iklimlendirme sistemlerinde su ve soğutucu akışkanın soğutulması amacı ile soğuk su üreten sistemlerdir. Modüler ya da paket tip olarak imal edilen sistemler, hava soğutmalı kondenser, su soğutmalı kondenser veya evaporatif kondenserli olabilir.

2.1.1.Chiller Grubu Soğutma Devresi Ana Elemanları

Ø Kompresörler

Ø Evaporatörler

Ø Kondenserler

Ø Yardımcı elemanlar

2.1.1.1.Kompresörler

Soğuk su hazırlama grubunda, kompresörün görevi; soğutucu akışkanı sıkıştırarak yüksek basınçta soğutma devresine göndermek ve sonrasında düşük basınçta emmektir.

Kullanılacak tesisin büyüklüğüne göre; pistonlu kompresör, helisel vidalı kompresör, döner paletli kompresör, santrifüj kompresör ve scroll kompresörler kullanılır.

Şekil 2.1: Vidalı kompresör

2.1.1.2. Evaporatörler

Soğutucu akışkanın alçak basınçta buharlaştırıldığı ve bu sırada bulunduğu ortamdan ısı alarak soğutma işinin gerçekleştirildiği cihazdır. Evaporatörler gaz hâldeki, sıvı hâldeki ve katı maddeleri soğutması anlamında 3 gruba ayrılır. Chiller grubunda su soğutulması işi yapılacağı için sıvı hâldeki maddeleri soğutmak için kullanılan evaporatörler Shell-tube evaporatörler tercih edilir. Çift aynalı yapıya sahip olup gerek soğutucu akışkan tarafı, gerekse su tarafı tek devreli, çok geçişlidir. Isı transferini sağlayan bakır borulara özel bir işlemle açılan helisel boğumlar soğutucu akışkan tarafındaki ısı transfer katsayısını önemli ölçüde artırmaktadır. Ayrıca su devresine konulan hava burgacı perdeleri su tarafının ısı transfer film katsayısını yükseltmektedir. Böylece ısı transfer katsayısı düz boruya oranla yaklaşık iki kat arttırılmaktadır.

Resim 2. 1: Shell-tube evaporatör (sıvı soğutmalı)

2.1.1.3.Kondenserler

Kondenser, soğutma çevriminde kompresör tarafından sıkıştırılarak basıncı ve sıcaklığı yükseltilmiş olan soğutucu buharından, bu noktada ısı alarak dış ortama bırakan ve böylece buharın yoğuşmasını sağlayan cihazdır.

Şekil 2. 2: Boru-dış zarf tipi su soğutmalı kondenser

Soğutma çevriminde, soğutucu buharının su ile soğutularak yoğuşmasının sağlandığı kondenser tipine su soğutmalı kondenser adı verilir.

Shell-tube kondenser kullanımı ile kolay bakım ve yüksek dayanıklılık sağlanmıştır. Çift aynalı kanatlı bakır borulu shell & tube tip kondenserler kolay sökülüp takılabilme özelliği ile kule suyundan kaynaklanan kirlenmelerin mekanik olarak temizlenmesinde kolaylık sağlamaktadır.

Soğutma çevriminde, soğutucu akışkan buharının hava ile soğutularak yoğuşmasının sağlandığı kondenser tipine, hava soğutmalı kondenser adı verilir.

Resim 2. 2: Hava soğutmalı kondenserler

Soğutma çevriminde, soğutucu akışkan buharının, su ile havanın birlikte kullanılarak soğutulup yoğuşmasının sağlandığı kondenser tipine evaporatif kondenser adı verilir.

Şekil 2. 3: Evaporatif kondenser içyapısı

2.1.1.4.Yardımcı Elemanlar

Her kompresör için tümüyle bağımsız soğutucu devre ve devre elemanlarından oluşmaktadır. Yüksek kalite ve güvenirlilikte soğutucu devre elemanlarının kullanımı ile sistem performansı ve güvenilirliği üst seviyededir. Her bir soğutucu devre soğutucu akışkan kapatma vanaları, selenoid vana, nem alıcı, gözetleme camı, termostatik genleşme vanası, alçak-yüksek basınç presostatı, titreşim absorberi, yağ basınç presostatı ve kontrol sistemlerinden oluşmaktadır.

Kapama vanası Küresel vana

Resim 2. 3: Vanalar

Soğutma Aksesuarlarının Görevleri

Ø Servis, bakım, tamir esnasında soğutucu akışkanın yolunu açıp kapamak,

Ø Normal çalışma esnasında soğutucu akışkanın yolunu açıp kapamak,

Ø Çalışma emniyetini sağlamak,

Ø Çalışma şartlarını ve verimliliği üst seviyede tutmak,

Ø Daha sonra çıkması muhtemel aksaklıkları önceden kontrol ve tespit etmek,

Ø Soğutucu akışkanın ve yağlama yağının temiz tutulmasını sağlamak.

Resim 2. 4: Selenoid valfler

Resim 2. 5: Basınç regülatörleri

Evaporatör basınç regülatörü: Paralel evaporatörlerden birinde emiş basıncından farklı buharlaşma basıncı (sıcaklığı) oluşturur.

Kondenser basınç regülatörü: Kış aylarında çevre sıcaklığı düştüğünde kondenserde taşma etkisi oluşturarak basma hattı basıncının istenen seviyede kalmasını sağlar.

Kapasite regülatörü: Kompresörün basma hattındaki gazın bir kısmını emme hattına by-pass ederek soğutma kapasitesini istenen seviyede ayarlar.

Karter basınç regülatörü: Uzun bekleme, ilk çalıştırma ve defrost dönemlerinden sonra soğutma yükünün çok fazla olması nedeniyle kompresörün aşırı yüklenmesini, emme hattı basıncını kısarak engeller.

Tip	EBHP 30.1	EBHP 33.1	EBHP 35.1	EBHP 40.1	EBHP 50.1	EBHP 60.1	EBHP 70.1	EBHP 35.2	EBHP 40.2	EBHP 50.2	EBHP 60.2	EBHP 70.2
A	2350	2350	2350	2350	2950	2950	3350	3350	2350	3350	3350	3350
B	1300	1300	1300	1300	1300	1300	1300	1300	2300	2300	2300	2300
C	2000	2000	2000	2100	2100	2300	2300	2050	2050	2050	2150	2250
D	250	250	250	300	300	300	300	350	350	350	350	350
E	2”	2 ½”	3”	3”	3”	DN100	DN100	DN125	DN125	DN125	DN150	DN150